کشت هیدروپونیک و 6 مزیت مهم آن

در این مطلب می خواهیم توضیحاتی درباره کشت هیدروپونیک و 6 مزیت مهم آن را به شما عزیزان ارائه دهیم. کشت هیدروپونیک یا آب کشت و کشت بدون خاک اسامی مختلفی از سبکی بدیع از گلخانه و نوعی متد و روش کشت و پرورش گیاه است که گیاهان در بستر آب و بدون وجود خاک رشد می کنند. اولین وجه تمایز این دو نوع کشت بستر آنها بوده که یکی در خاک و دیگری در آب و در کنار بسترهای دیگری همچون پرلیت، کوکوچیپس، کوکوپیت، هوموس، پیت ماس، پشم سنگ است که رطوبت را در خود حفظ می کنند و تکیه گاهی برای ریشه هستند.

توصیه می شود به هیچ عنوان از شن یا سنگ ریزه استفاده نکنید چراکه در سیستم هیدروپونیک اختلال ایجاد می کنند و توان نگهداری رطوبت مورد نیاز را ندارند. در گلخانه هایی که کشت در بستر خاک صورت می گیرد گیاه مواد مغذی مورد نیاز خود را از خاک و برخی کود ها تامین می کند. اما در روش کشت هیدروپونیک مواد مغذی در قالب برخی کود ها به فضای آب گیاه منتقل می شوند. یکی از نکات حاِیز اهمیت در این روش میتواند تسلط و کنترل ما بر شرایط و محیط کشت باشد که اگر این روند طبق برخی معیارهای صحیح پیش رود می تواند باعث ارتقا و بالا رفتن سطح کیفیت محصول ما شود.

سه فاکتور مهم برای رسیدن به این هدف دما، نور و پی اچ آب است. درست است که در این روش آب نقش اساسی دارد اما نباید در استفاده از آن زیاده روی کرد هم چنین لازم است گیاه از میزان نور مناسبی برخوردار باشد و اگر شرایط و دسترسی به مقدار کافی از نور طبیعی را نداری بهتر است که از نور مصنوعی کمک بگیرید. البته که این تکنولوژی جدید و بکر برای پرورش گیاه از مزایای بسیاری برخوردار است اما صادقانه بگوییم که خالی از عیب نیست، در ادامه ی این مقاله برخی ازمزایا و معایب را برای شما عزیزان ذکر خواهیم کرد. اما در ابتدا اجازه دهید کمی با تاریخچه ی کشت هیدروپونیک بیشتر آشنا شویم.

تاریخچه کشت هیدروپونیک

تاریخچه کشت هیدروپونیک در ایران می تواند عقبه ای باستانی داشته باشد زمانیکه مردمانمان با نزدیک شدن عید نوروز با خیساندن دانه های گندم و ماش و امروزه حتی دانه ی نارنج سبزه ی نوروزی پرورش می دادند. اما در تاریخ جهانی هم رد پای کشت هیدروپونیک پیداست اولین بار شخصی به نام ویلیام فردریک گریک هنگام کار در یکی از دانشگاه های کالیفرنیا این ایده را مطرح کرد که میتوان گیاهان را به جای خاک در آب نیز پروراند.

البته که پایه ریزی هرکار نوینی با برخی مخالفان یا حداقل برخی افرادی که تردید به وقوع نتیجه ی همچین روشی را دارند همراه است اما گریک با پرورش گوجه فرنگی به ارتفاع 26 فوت تنها با آب و محلول های مغذی ثمربخش بودن این روش را اثبات کرد از نظر مدرنیته این نخستین اشاره به کلمه ی هیدروپونیک است. اما سرآغاز این روش می تواند به هزاران سال پیش به باغ های شناوری چین و باغ های معلق شهر بابل که به باغ های آمیتیس معروف هستند که امروزه از عجایب هفتگانه جهان است نیز برسد.

 معایب کشت هیدروپونیک

کشت هیدروپونیک در کنار مزایایی که دارد از معایبی نیز برخوردار است شاید در نگاه اول دشوار به نظر برسد اما با کمی دقت وحوصله قابل انجام است

اگر هنوز نمی دانید که این روش نوین باغبانی برای شرایط شما مناسب است یا خیر توجه شما را به ادامه ی این مقاله جلب می کنیم.

1-پاتوژن پپتیوم ها

اگرچه در روش هیدروپونیک خبری از آفات نیست ولی برخی عوامل بیماری زا همچون پاتوژن ها همواره تهدیدی برای گیاهان کشت شده در سیستم هیدروپونیک هستند. از جمله علایم آن میتوان به پوسیدگی ریشه ها،زرد شدن برگ ها و رشد معیوب اشاره کرد. عدم تعادل دما بستر ایجاد و تکثیر این بیماری را ایجاد میکند.با بالا رفتن دما حجم و میزان اکسیژن در محلول های مغزی کاهش میابد این عدم تعادل در میزان اکسیژن باعث به خطرافتادن ریشه ها ی گیاه می شود بهتر است دمای محلول را بین 18 تا 23 درجه ی سانتیگراد حفظ کرد.کاربردی ترین راهکار برای جلوگیری از این اتفاق استفاده از فیلتراسیون است.

2-برق

احتمال قطعی برق انکار ناپذیر است و وابستگی مستقیم سیستم به برق از دیگر معایبی است که وجود دارد چراکه باعث می شود هزینه برق بالا رود. حتی اگر برق مدتی کوتاه هم قطع شود به معنای از دست دادن نور،جریان هوا،کنترل دما است.راهکار مناسب برای جلوگیری از این اتفاق ناگوار متصل شدن به یک ژنراتور پشتیان یا در نظر گرفتن سیستم برق خورشیدی، بادی یا آبی است.

3-هزینه ی اولیه ی بالا

هیدروپونیک روشی هزینه بر است و در ابتدای کار به تجهیزاتی احتیاج دارد البته می توان در بلند مدت در برخی هزینه ها صرفه جویی کرد.

4-نیاز به تخصص و تجربه ی بیشتر

آماده سازی این سیستم مخصوصا برای اولین بار نیاز به نظر کارشناس و متخصص دارد چراکه اشتباه در هر مرحله از راه اندازی سیستم هیدروپونیک باعث از بین رفتن گیاهان می شود.

5-نظارت و برسی بیشتر

باتوجه به اینکه در این سیستم هیچ خاکی وجود ندارد تا سپر بلای گیاه شود باید لحظه ای توجهمان را از نحوه ی عملکرد آن برنداریم. زیرا با متوقف شدن هر قسم از سیستم ممکن است طی چند ساعت گیاهان به سمت نابودی روند.

مزایای کشت هیدروپونیک

کشت هیدروپونیک مزایای بسیار زیادی دارد که در ادمه این مزایا را توضیح خواهیم داد.

1-کاهش مصرف آب

اگرچه رشد محصولات گیاهی در روش هیدروپونیک در مقایسه با کشت خاکی رابطه ی مستقیم با آب دارد اما تا 80_90 درصد مصرف آب در این روش کمتر است. در کشت خاکی آب هنگام حرکت در سطح های زیرین تبخیر می شود اما در روش هیدروپونیک اب بی درنگ با ریشه ها تماس پیدا می کند و محلول های مغذی هم به دلیل گردش در سیستم، قبل از اینکه خواص خود را از دست بدهند قابل استفاده و بهروری مجدد هستند.

2-استفاده بهینه از فضای گلخانه

از جمله دلایلی که در کشت خاکی گیاهان را با فاصله از هم می کاریم این است که ریشه ها نباید باهم برخورد و تداخلی داشته باشند در سیستم هیدروپونیک این نیاز دیگر حس نمی شود چراکه مواد مغذی در دسترس آسان گیاه است و فضای کوچکی را اشغال میکند از طرفی در این سیستم کشت بصورت طبقه ای نیز امکان پذیر است و می توان از تمامی حجم و متراژ محیط بهره گرفت.

3-با علف های هرز خداحافظی کنید

در سیستم کشت هیدروپونیک شرایطی برای شیوع علف زارهای هرز وجود ندارد در حالیکه در کشت خاکی جداسازی و سروکله زدن با علف های هرز بسیار وقت گیر و کلافه کننده بود. با ورود این تکنولوژی با علف های هرز خداحافظی کنید.

4-عملیات کشاورزی سهل تر و آسان تر

در سیستم هیدروپونیک خبری از شخم زدن، مالچ پاشی، کاشتن و سم پاشی نیست.

5-کنترل مواد مغذی

تنظیم پی اچ مواد مغذی باعث می شود گیاهان در کم هزینه ترین حالت مواد مغذی دریافت کنند در حالت کلی کنترل شرایط رشد بصورت کامل به دست خودتان است و می توانید با کمک نظر کارشناس با فراهم کردن بهترین شرایط گیاه خود را رشد دهید.

6-عدم محدودیت مکانی

کشت هیدروپونیک بدون در نظر گرفتن شرایط آب و هوایی با هرابعادی از فضا حتی در یک واحد آپارتمانی قابل اجراست.

 روش های کشت هیدروپونیک

کشت هیدروپونیک به روش های مختلفی قابل اجراست.در این مقاله ما سعی داریم روش های ان را برایتان شرح دهیم. در حالت کلی سیسیتم هیدروپونیک از دو نوع

• فعال

• غیر فعال

تشکیل می شود.

در سیستم هیدروپونیک فعال مواد مغذی برای رشد گیاه تنها یک بار مورد استعمال گیاه قرار می گیرد و پس از اتمام فرآیند تغذیه محلول از لوله ها خاج می شود

در سیسیتم هیدروپونیک غیرفعال مواد مغذی برای رشد گیاه چندین بار قابل استفاده است البته نکته ی حایز اهمیت این است که به دلیل استفاده مکرر گیاه از محلول باید بصورت مداوم میزان مواد مغذی مورد اندازه گیری و برسی قرار بگیرد.

در ادامه به توضیحی اجمالی درباره ی روش های کشت هیدروپونیک می پردازیم.

1-سیسیتم فیتیله ای Wick Watering

از راحت ترین و ساده ترین روش های کشت هیدروپونیک می باشد چراکه به تجهیزات چندانی نیاز ندارد. این سیستم شباهت زیادی به مکانیسم اصلی جذب مواد مغذی و اب بصورت عملکرد خود گیاه دارد که اصطلاحا به آن عملکرد مویرگی می گویند. از آنجایی که مولکول های آب خصیصه ی چسبندگی در ذاتشان است به یک سر فیتیله ای که در محلول و آب شناور است می چسبند و این مواد را به خود جذب می کنند و آن را به سر دیگر فیتیله که در بستر رشد قرار دارد می رساند.این امر کمک میکند تا فیتیله مثل ریشه عمل کند با این تفاوت که ریشه،خود مستقیما در معرض مواد مغذی قرار نمیگیرد بلکه هر زمان آماده ی استفاده از مواد مغذی باشد آن را جذب می کند.

2-سیستم کشت آب عمیق DWC

کشت آب غوطه وری یا کشت آب عمیق از دیگر روش های آسان کشت هیدروپونیک می باشد که در این روش ریشه های گیاه بطور مستقیم درون آب و محلول مغذی قرار می گیرند. همانطور که میدانید گیاهان برای رشد به اکسیژن مکفی نیاز دارند پس در این روش حتما باید از طریق یک پمپ هوا یا دیفیوزر یا سنگ هوا اکسیژن درون آب را تامین کرد.

3-سیستم فیلم یا غشای تغذیه ای NFT

روشی به صرفه و کاربردی برای کشاورزان است. در این روش مقدار کمی از ریشه با آب و محلول مواد مغذی در تماس است و بخش بیشتری از ریشه در معرض هوا قرار می گیرد. نتیجه ی این ترکیب اکسیژن رسانی بیشتر و محصول با کیفیت تر را برای ما فراهم می کند.

4-سیستم جزرو مدی EBB and Flow

این روش در مقایسه با سایر روش ها از کمی پیچیدگی بیشتری برخوردار است و اینگونه عمل می کند که طبق یک برنامه و زمانبندی معین مخزنی ک ریشه در ان قرار دارد تا ریشه با آب و محلول مواد مغذی تماس داشته باشد، پر و سپس پس از مدتی خالی می شود تا ریشه ها در معرض هوا قرار گیرند و اکسیژن رسانی به بالاترین سطح خود برسد.

5-سیستم قطره ای Drip system

این روش موثرترین روش در صرفه جویی در مصرف آب است و اینگونه عمل می کند که آب و محلول مواد مغزی از مخزن به ریشه ی گیاه بصورت قطره ای ابرسانی شود.

6-سیستم ایروپونیک airopnic

در این روش آب و محلول مواد مغزی بصورت مه پاش روی ریشه ی گیاه می پاشد. در بالا سیستم های کشت هیدروپونیک گفته شد، سایت هایی هستند ابزار و محصولات مربوط به کشت هیدروپونیک را می فروشند و اطلاعاتی نیز در اختیار شما قرار می دهند از جمله سایت  verticalroots.com - sepehragri.com - nal.usda.gov

کلام آخر

کشت هیدروپونیک روشی نوین و کارآمد در صنعت کشاورزی است که فارغ از نقطه ی جغرافیایی می توان برای کشت انواع گیاهان از آن استفاده کرد، امری که این روش را محبوب کرده صرفه جویی در مصرف آب است چراکه اصلی ترین فاکتور برای رشد و تغذیه گیاه است و دنیای امروز ما به شدت در معرض کمبود اب است. این روش اگرچه تا حدودی روشی هزینه بر و گران است اما با یک برنامه ریزی مناسب و مشورت با تعدادی کارشناس میتوانید قدم های مطمعن تری در مسیر کشت هیدروپونیک بردارید.