پیت ماس چیست و کاربردهای آن در کشاورزی و گلخانه‌ها
یک‌شنبه، ۲۱ اردیبهشت ۱۴۰۴
امروزه استفاده از پیت ماس به یکی از روش‌های مهم برای بهبود کیفیت خاک در کشاورزی و گلخانه‌داری تبدیل شده است. بسیاری از کشاورزان و گلخانه‌داران با دغدغه تولید نشای قوی و سالم روبرو هستند. پیت ماس با داشتن خواص منحصر به فرد مانند جذب بالای آب و تهویه مناسب خاک، راهکاری مؤثر برای این مشکل است. از همین رو می‌خواهیم متوجه شویم پیت ماس چیست و انواع آن مثل پیت ماس آلمانی و هلندی را بهتر بشناسیم.
پیت ماس چیست؟
پیت ماس ماده‌ای آلی است که از تجزیه ناقص گیاهان مردابی طی هزاران سال در شرایط کم‌اکسیژن تشکیل می‌شود. این ماده قابلیت جذب آب بسیار بالایی دارد و می‌تواند تا ۲۰ برابر وزن خود آب جذب کند. پیت ماس معمولاً دارای pH اسیدی بین ۳.۵ تا ۴.۵ است که برای بسیاری از گیاهان نیاز به تنظیم دارد. کشاورزان و گلخانه‌داران از پیت ماس برای نشا و بهبود کیفیت خاک استفاده می‌کنند.
همچنین برای اثربخشی بیشتر در کشت گلخانه‌ای، برخورداری از بهترین قیمت گلدان پلاستیکی گلخانه ای ارزان در کنار پیت ماس می‌تواند راهکاری اقتصادی برای کاهش هزینه‌ها باشد.
ظرفیت تبادل کاتیونی بالای آن نیز باعث می‌شود که مواد غذایی را در خود نگه دارد و به تدریج در اختیار گیاهان قرار دهد. به طور کلی ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی پیت ماس به شکل زیر خلاصه می‌شود:
سبک و کم‌وزن
بافت نرم و اسفنجی
قدرت نگهداری رطوبت بالا
تخلخل مناسب برای تهویه ریشه
ظرفیت تبادل کاتیونی بالا
pH اسیدی (۳.۵ تا ۴.۵)
قابلیت ترکیب با مواد دیگر
مزایای پیت ماس
استفاده از پیت ماس در کشاورزی و باغبانی محبوبیت زیادی پیدا کرده است. دلیل این محبوبیت، مزایای متعدد این ماده آلی برای رشد بهتر گیاهان است. پیت ماس برای گلها و نشاهای حساس بسیار مناسب است زیرا محیطی ایمن و استریل فراهم می‌آورد. وقتی به دنبال بهبود کیفیت خاک هستید، پیت ماس یکی از گزینه‌های اصلی است که می‌توانید به آن فکر کنید. خصوصیات منحصر به فرد پیت ماس باعث شده تا در سیستم‌های کشت مدرن جایگاه ویژه‌ای داشته باشد که مهم‌ترین مزایای آن شامل موارد زیر است:
نگهداری رطوبت
تهویه و تخلخل مناسب خاک
فاقد علف هرز و بیماری
کمک به ریشه‌زنی بهتر و کیفیت نشا
ترکیب مناسب با پرلیت، ورمی‌کمپوست و سایر مواد
معایب پیت ماس
با وجود مزایای فراوان، پیت ماس معایبی هم دارد که نباید از آنها غافل شد. این ماده به تنهایی فاقد مواد مغذی کافی برای رشد گیاهان است و باید به آن کود اضافه کرد. همچنین به دلیل اسیدی بودن زیاد، برای اکثر گیاهان نیاز به تنظیم pH با موادی مانند آهک دولومیتی دارد. هزینه بالای پیت ماس هلندی و آلمانی نیز برای بسیاری از کشاورزان محدودیت ایجاد می‌کند. نگرانی‌های زیست‌محیطی هم وجود دارد، زیرا برداشت بی‌رویه پیت ماس باعث تخریب اکوسیستم‌های مردابی و انتشار کربن ذخیره‌شده در آنها می‌شود.
کاربردهای پیت ماس
استفاده از پیت ماس در حوزه‌های مختلف کشاورزی و باغبانی رواج دارد. این ماده طبیعی با قابلیت جذب آب بالا و ایجاد محیط مناسب برای رشد ریشه، کاربردهای متنوعی پیدا کرده است. پیت ماس گلخانه یکی از پرکاربردترین محصولات در صنعت کشاورزی مدرن است. این محصول به دلیل استریل بودن و نداشتن بذر علف هرز، برای کشت‌های حساس بسیار مناسب است. در ادامه کاربردهای مهم پیت ماس را معرفی می‌کنیم که می‌تواند راهگشای بسیاری از مشکلات در حوزه کشاورزی و باغبانی باشد:
تولید نشا در گلخانه ها
استفاده در گلدان‌ها و گیاهان خانگی
استفاده در بستر کاشت بذر و هیدروپونیک
کمک به اصلاح خاک‌های سنگین
انواع پیت ماس
انواع پیت ماس بر اساس منشأ، رنگ و درجه تجزیه تقسیم‌بندی می‌شوند. هر کدام از این انواع ویژگی‌های خاص خود را دارند و برای مصارف متفاوتی مناسب هستند. پیت ماس آلمانی و پیت ماس هلندی از معروف‌ترین انواع تجاری هستند که کیفیت بالایی دارند. میزان تجزیه پیت ماس روی رنگ و خواص فیزیکی آن تأثیر می‌گذارد. شناخت انواع پیت ماس کمک می‌کند تا بتوانید بهترین نوع را برای هدف خاص خود انتخاب کنید. در ادامه با انواع مختلف پیت ماس آشنا می‌شویم.
پیت ماس سفید: سبک و اسیدی، برای نشا
پیت ماس سیاه: فشرده‌تر، برای اصلاح خاک
پیت ماس اسیدی: مناسب گیاهان اسیددوست (مثل بلوبری، آزالیا)
طرز تهیه خاک پیت ماس
برای تهیه خاک پیت ماس مناسب کشت، باید پیت ماس را با مواد دیگر ترکیب کنید. معمولاً ترکیب ۵۰ تا ۷۰ درصد پیت ماس با ۳۰ تا ۵۰ درصد پرلیت نتیجه خوبی می‌دهد. پرلیت به تهویه و زهکشی بهتر کمک می‌کند. می‌توانید ۱۰ تا ۲۰ درصد ورمی‌کمپوست هم به این مخلوط اضافه کنید تا مواد مغذی آن تأمین شود. برای تنظیم pH پیت ماس، به ازای هر متر مکعب حدود ۵ تا ۸ کیلوگرم آهک دولومیتی اضافه کنید. خاک برگ پوسیده نیز می‌تواند جزء مفیدی از ترکیب باشد. این مخلوط برای اکثر گیاهان مناسب است.
جایگزین‌های پیت ماس
با توجه به نگرانی‌های زیست‌محیطی مربوط به برداشت پیت ماس، امروزه استفاده از جایگزین‌های پایدار بیشتر مورد توجه قرار گرفته است. این جایگزین‌ها در مواردی می‌توانند عملکردی مشابه یا حتی بهتر از پیت ماس داشته باشند. هر کدام از این مواد مزایا و معایب خاص خود را دارند و انتخاب آنها به نوع گیاه، شرایط محیطی و هدف از کشت بستگی دارد. برخی از این جایگزین‌ها از نظر اقتصادی نیز به صرفه‌تر هستند.
خاک برگ (ارزان و در دسترس، اما نیاز به ضدعفونی)
ورمی‌کمپوست (غنی از مواد غذایی)
کوکوپیت (تجدیدپذیر، نگهدارنده آب)
بایوچار (برای بهبود خاک و کاهش مصرف آب)
پیت ماس اسیدی چیست؟
پیت ماس اسیدی نوعی از پیت ماس است که pH بسیار پایینی بین ۳.۵ تا ۴.۵ دارد. این نوع پیت ماس برای گیاهان اسیددوست مانند بلوبری، آزالیا، گاردنیا، رودودندرون و جنگلی‌ها بسیار مناسب است. این گیاهان در خاک‌های قلیایی دچار کمبود آهن و سایر عناصر ریزمغذی می‌شوند.
در صورت استفاده از پیت ماس اسیدی برای گیاهان معمولی، باید pH آن را با افزودن آهک دولومیتی تنظیم کرد. معمولاً برای هر متر مکعب پیت ماس اسیدی، حدود ۵ تا ۸ کیلوگرم آهک دولومیتی لازم است تا pH به محدوده ۶ تا ۶.۵ برسد که برای اکثر گیاهان مناسب است.
نتیجه‌گیری
پیت ماس یکی از بهترین مواد آلی برای بهبود کیفیت خاک و تولید نشای قوی است. این ماده با داشتن قابلیت نگهداری آب بالا، تهویه مناسب و ایجاد بستری استریل و بدون بذر علف هرز، کاربردهای فراوانی در کشاورزی و باغبانی دارد. البته معایبی مانند اسیدیته بالا و هزینه زیاد نیز دارد که باید در نظر گرفته شود. توصیه می‌شود کشاورزان و باغبانان از پیت ماس در ترکیب با مواد دیگر مانند پرلیت، ورمی‌کمپوست و خاک برگ استفاده کنند. همچنین با توجه به نگرانی‌های زیست‌محیطی، استفاده از جایگزین‌های پایدار مانند کوکوپیت و بایوچار می‌تواند گزینه‌های مناسبی باشند.
