سولفات آمونیوم یا اوره: کدام کود نیتروژنی برای کشت شما مناسب‌تر است؟مقایسه کامل و راهنمای انتخاب بهترین کود

یکی از عناصر اصلی برای رشد و توسعه گیاهان، نیتروژن است. کودهای حاوی نیتروژن در اشکال مختلفی در دسترس هستند؛ اما انتخاب بهترین گزینه برای مزرعه یا باغ شما بستگی به نیازهای خاص خاک، نوع گیاه، نوع کشت، نوع محصول و شرایط آب و هوایی دارد.

در این بخش به مقایسه دو کود ازته پرکاربرد، یعنی سولفات آمونیوم و کود اوره می‌پردازیم تا به شما کمک کنیم کود مناسب‌تری را برای مزرعه یا باغ خود انتخاب کنید.

این دو کود از لحاظ ترکیب شیمیایی، نحوه اثرگذاری بر خاک و گیاه، و نحوه کاربرد تفاوت‌هایی دارند که در ادامه به بررسی جزئیات آن‌ها خواهیم پرداخت.

کودهای ازته و اهمیت آن‌ها در کشاورزی

کودهای نیتروژنی در کشاورزی نقش بسیار مهمی ایفا می‌کنند؛ زیرا نیتروژن یکی از عناصر ضروری برای رشد و توسعه گیاهان است. نیتروژن به‌ عنوان یکی از اجزای اصلی پروتئین‌ها، اسیدهای نوکلئیک و کلروفیل، در فرآیند فتوسنتز و رشد سلولی گیاهان تاثیر گذار است.

کمبود نیتروژن منجر به کاهش رشد گیاه، زردی برگ‌ها و کاهش عملکرد محصول می‌شود. به همین دلیل، استفاده از کودهای نیتروژنی برای تامین نیازهای تغذیه‌ای گیاهان و افزایش عملکرد محصولات کشاورزی ضروری است.

کودهای نیتروژنی در اشکال مختلفی مانند اوره، نیترات آمونیوم، نیترات کلسیم، سولفات آمونیوم و انواع کود NPK در دسترس هستند که هر کدام خصوصیات و مزایای خاص خود را دارند. به عنوان مثال، اوره دارای بالاترین درصد نیتروژن است؛ در حالی که سولفات آمونیوم علاوه بر نیتروژن، سولفور مورد نیاز خاک گیاهان را نیز تامین می‌کند.

از جمله تاثیرات مهم کودهای نیتروژنی بر روی گیاهان و محصولات کشاورزی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• نیتروژن از عوامل مهم رشد و نمو گیاهان محسوب می‌شود.

• نیتروژن سبب افزایش عملکرد باروری محصولات کشاورزی می‌شود.

• این عنصر علاوه بر افزایش کمیت محصول، کیفیت محصولات کشاورزی را بهبود می بخشد.

• نیتروژن نقش مهمی در توسعه سیستم ریشه و سبب ریشه زایی و افزایش سبزینگی می شود.

• نیتروژن یکی از عوامل مقاومت گیاهان در برابر بیماری‌ها و آفات است.

کودهای نیتروژنی؛ از جمله کودهای ضروری برای گیاهان

اوره

اوره (Urea) یک ترکیب شیمیایی آلی است که به‌ صورت جامد سفید و بی‌بو وجود دارد. فرمول این ماده CO(NH2)2 است. در واقع، اوره سفید یک آمید با دو گروه NH2 است که توسط یک گروه عاملی کربونیل (C=O) به هم متصل می‌شوند.

اوره کشاورزی حلالیت بالایی در آب دارد و در خاک نیز به‌ سرعت به آمونیاک و دی‌اکسید کربن تجزیه می‌شود. شایان ذکر است که اوره پریل صنعتی نیز در صنایع شیمیایی کاربرد دارد.

کود اوره

کود اوره فسفات یکی از رایج‌ترین کودهای نیتروژنی است که به دلیل داشتن بالاترین درصد نیتروژن (حدود 46%) نسبت به سایر کودها، بسیار محبوب و کشاورزان به استفاده از آن به عنوان کود سفید علاقه مندند.

این کود به دلیل قابلیت انحلال بالا در آب به سرعت جذب گیاه می‌شود؛ اما اگر به‌درستی مدیریت نشود، می‌تواند منجر به هدررفت نیتروژن از طریق تبخیر شود.

کود اوره ارگانیک بیشتر برای خاک‌های دارای pH خنثی تا قلیایی مناسب است و بهترین عملکرد را در دمای متوسط به بالا دارد.

کود اوره؛ کود پرمصرف در کشاورزی

 مزایا و معایب کود اوره

کود اوره آهسته رهش به دلیل محتوای بالای نیتروژن خود، یک انتخاب محبوب در بین کشاورزان است. برخی از مهم‌ترین مزایای این کود عبارتند از:

بازدهی بیشتر:

با توجه به اینکه کود اوره ازت دارای 46 درصد نیتروژن است، مقدار نیتروژن بیشتری را نسبت به کودهای دیگر به خاک می‌رساند.

انحلال سریع در آب:

این ویژگی باعث می‌شود اوره آزاد به‌راحتی توسط گیاه جذب شود و برای استفاده در روش‌های مختلف آبیاری، مناسب باشد.

هزینه مناسب:

کود اوره آلی به‌طور کلی ارزان‌تر از کودهای نیتروژنی دیگر است و به‌راحتی در بازار یافت می‌شود.

اما این کود معایبی نیز دارد که باید مورد توجه قرار گیرند:

تبخیر نیتروژن:

اگر اوره آمونیوم به‌ درستی به خاک تزریق نشود یا در شرایط آب‌وهوایی گرم و خشک استفاده شود، نیتروژن آن می‌تواند به سرعت تبخیر شده و از دست برود.

تاثیر بر pH خاک:

ترکیبات کود اوره سبب کاهش pH خاک و اصلاح خاک می شود و عمومأ خاک های کشاورزی کشور ما دارای اسیدیته بالا است که وجود خاک قلیایی باعث عدم جذب و فرایند اکسیداسیون در کود های دیگر و مواد غذایی به خاک می شود و تا زمانیکه PH خاک اصلاح نشود هر گونه پاشش کود هدر رفت سرمایه کشور است.

آبشویی بیشتر:

کود اوره آبیاری دارای قابلیت بالای انحلال در آب است؛ بنابراین اگر در شرایطی که خاک اشباع از آب است یا بارندگی شدید وجود دارد استفاده شود، ممکن است نیتروژن به‌ سرعت شسته شود و از دسترس ریشه‌های گیاه خارج گردد. این پدیده می‌تواند منجر به کاهش کارایی کود و هدررفت نیتروژن شود.

سولفات آمونیوم

سولفات آمونیوم (Ammonium Sulfate) با فرمول شیمیایی NH4)2SO4)، یک ترکیب شیمیایی معدنی است که به شکل کریستال‌های سفید (دانه شکری) یا گرانول‌های محلول در آب وجود دارد. این ماده از واکنش بین آمونیاک (NH3) و اسید سولفوریک (H2SO4) تولید می‌شود.

این ماده حلالیت بالایی در آب دارد و در تماس با آب، به یون‌های آمونیوم (NH4+) و سولفات (SO42-) تجزیه می‌‌شود. محلول آبی سولفات آمونیوم، خاصیت اسیدی ملایمی دارد و می‌تواند pH خاک را کاهش دهد.

سولفات آمونیوم گرانوله یکی از مهم‌ترین کودهای نیتروژنی و گوگردی در کشاورزی است و به دلیل حلالیت بالا و ثبات در خاک، به‌ عنوان منبع ازت و گوگرد استفاده می‌شود.

کود سولفات آمونیوم کریستال

کود سولفات آمونیوم یک کود نیتروژنی است که علاوه بر نیتروژن، سولفور نیز دارد. این کود برای مصرف در خاک‌هایی با کمبود گوگرد مفید است و می‌تواند به بهبود pH خاک‌های قلیایی و متعادل کردن آن کمک کند.

مقدار نیتروژن کود آمونیوم سولفات کمتر از اوره (حدود 21%) است؛ اما به دلیل دارا بودن سولفور، برخی محصولات کشاورزی مانند کلزا و سیب‌زمینی باعث افزایش 30% محصول می شود.

کود سولفات آمونیوم؛ حاوی نیتروژن و سولفور 

مزایا و معایب کود سولفات آمونیوم

آمونیوم سولفات گرانوله به دلیل محتوای نیتروژن و سولفور خود، برای برخی محصولات و شرایط خاص، بهتر از کود اوره دانه ریز عمل می‌کند. از جمله مزایای این کود می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

اصلاح pH خاک:

سولفات آمونیوم گرانوله با کاهش pH خاک می‌تواند برای خاک‌های قلیایی که نیاز به اصلاح دارند، مناسب باشد.

تامین سولفور:

سولفور یا گوگرد، یک عنصر ضروری برای رشد برخی محصولات است و سولفات آمونیوم  می‌تواند نیاز به این عنصر را تامین کند.

پایداری نیتروژن:

برخلاف اوره، نیتروژن موجود در سولفات آمونیوم، کمتر در معرض تبخیر قرار می‌گیرد و به‌ صورت پایدارتر به خاک اضافه می‌شود.

اما سولفات آمونیوم گرانوله نیز دارای معایبی است:

مقدار کمتر نیتروژن:

این کود دارای 21 درصد نیتروژن است که نسبت به کود اوره سولفات کمتر است؛ بنابراین ممکن است برای دستیابی به مقادیر مشابه نیتروژن نیاز به استفاده بیشتری از آن باشد.

قیمت بالاتر:

سولفات آمونیوم به دلیل داشتن سولفور و تاثیرات خاص آن بر خاک، معمولا قیمت بالاتری نسبت به اوره دارد. 

مقایسه کود سولفات آمونیوم کریستال و کود اوره

ترکیب شیمیایی و رفتار کودهای نیتروژنی در خاک، نقش مهمی در انتخاب بهترین کود برای محصولات کشاورزی دارد.

کود سولفات آمونیوم و کود اوره کشاورزی به عنوان پرکاربردترین کودهای نیتروژنی موجود، هر کدام ویژگی‌های خاص خود را دارند. در ادامه برای مقایسه بهتر، این دو کود را از نظر ویژگی‌های عملکردی بررسی می‌کنیم.

سرعت آزاد سازی نیتروژن

سرعت آزادسازی نیتروژن در کود اوره شکری نسبتاً سریع است؛ اما فرآیند هیدرولیز آمید به آمونیاک و سپس نیترات به زمان کوتاهی نیاز دارد.

این تبدیل در شرایط گرم و مرطوب، سریع‌تر صورت می‌گیرد. اگر اوره به‌ درستی مدیریت نشود، ممکن است بخشی از نیتروژن آن به شکل آمونیاک تبخیر شود.

برای جلوگیری از این مشکل، توصیه می‌شود کود اوره به‌ طور مستقیم به خاک تزریق شود یا با آب آبیاری ترکیب گردد. نیتروژن در سولفات آمونیوم بر خلاف اوره، به شکل آمونیومی است و به‌ سرعت توسط گیاه جذب می‌شود.

نیتروژن آمونیومی در معرض تبخیر قرار نمی‌گیرد و پایدارتر است. این امر باعث می‌شود که سولفات آمونیوم برای مناطق مرطوب و خاک‌های قلیایی مناسب‌تر باشد.

نیتروژن آمونیومی شکل خاصی از نیتروژن است که به‌ صورت یون آمونیوم (+NH4) در خاک و کودها وجود دارد.

این فرم نیتروژن یکی از اشکال اصلی نیتروژن معدنی است که گیاهان می‌توانند مستقیماً از خاک جذب کنند. نیتروژن آمونیومی در کودهایی مانند سولفات آمونیوم و نیترات آمونیوم به‌وفور وجود دارد.

تاثیر بر pH خاک

سولفات آمونیوم کریستال برعکس اوره نیترات، pH خاک را کاهش می‌دهد. وقتی نیتروژن به شکل آمونیوم در خاک وارد می‌شود، نیتریفیکاسیون آن باعث تولید اسید می‌شود که این امر منجر به کاهش pH خاک می‌شود.

این ویژگی باعث می‌شود که سولفات آمونیوم برای خاک‌های قلیایی و خاک‌هایی با pH بالا گزینه مناسبی باشد.

استفاده از کود اوره نیتروژن می‌تواند باعث افزایش pH خاک در اثر تولید آمونیاک و نیتریفیکاسیون شود. این افزایش pH ممکن است به ویژه در خاک‌های قلیایی مشکل‌ساز شود و بر دسترسی گیاه به عناصر ریز مغذی ها مانند آهن و منگنز و منیزیم و روی و مس تاثیر بگذارد.

قابلیت آبشویی

نیتروژن موجود در سولفات آمونیوم به دلیل شکل آمونیومی آن، کمتر در معرض آبشویی قرار دارد. آمونیوم به ذرات خاک جذب می‌شود و این موضوع موجب پایداری بیشتر نیتروژن در خاک می‌شود.

در نتیجه، کود سولفات آمونیوم برای مناطقی که خطر آبشویی بالاست، انتخاب مناسب‌تری به شمار می‌رود.

کود اوره محلول پاشی دارای قابلیت بالای انحلال در آب است؛ بنابراین اگر در شرایطی که خاک اشباع از آب است یا بارندگی شدید وجود دارد استفاده شود، ممکن است نیتروژن به‌ سرعت شسته شده و از دسترس ریشه‌های گیاه خارج گردد.

این پدیده می‌تواند منجر به کاهش کارایی کود و هدررفت نیتروژن شود. در ادامه برای مقایسه بهتر، خلاصه‌ای از ویژگی‌های کود سولفات آمونیوم و کود اوره در جدول زیر آورده شده است.

مقایسه کودهای سولفات آمونیوم و کود اوره

به طور کلی می‌توان گفت کود سولفات آمونیوم با توجه به داشتن نیتروژن و گوگرد و همچنین، هدر رفت کمتر نیتروژن و آبشویی کمتر، کاربردهایی بیشتری نسبت به کود اوره دارد و می‌تواند جایگزین مناسبی برای کود اوره شیمیایی باشد.

عوامل موثر در انتخاب کود مناسب

انتخاب کود مناسب برای کشاورزی به عوامل متعددی بستگی دارد که مهم‌ترین آن‌ها شامل موارد زیر است:

 نیازهای تغذیه‌ای گیاه:

هر گیاه نیازهای خاصی به عناصر غذایی دارد. برخی گیاهان به نیتروژن بیشتری نیاز دارند؛ در حالی که برخی دیگر به گوگرد، فسفر یا پتاسیم بیشتر نیازمندند.

pH خاک:

pH خاک تاثیر زیادی بر دسترسی گیاه به عناصر غذایی دارد. برای خاک‌های اسیدی، کودهای قلیایی مانند نیترات کلسیم ممکن است بهتر باشند، در حالی که برای خاک‌های قلیایی، کودهای اسیدی مانند سولفات آمونیوم مناسب‌تر هستند.

بافت و نوع خاک:

خاک‌های سبک (شنی) نیاز به کودهایی دارند که به‌ آرامی نیتروژن را آزاد کنند؛ در حالی که خاک‌های سنگین (رسی) ممکن است نیاز به کودهایی با انحلال‌پذیری سریع‌تر داشته باشند.

آب‌ و هوای منطقه:

در مناطق با بارندگی زیاد، کودهای محلول مانند نیترات‌ها ممکن است به دلیل بارش و حلالیت سریع  و شستشوی زیاد کمتر موثر باشند؛ در حالی که در مناطق خشک‌تر، کودهایی با آزادسازی آهسته‌تر مناسب‌تر هستند.

زمان و نحوه مصرف کود:

برخی کودها باید قبل از کاشت، برخی در طول دوره رشد و برخی پس از برداشت استفاده شوند. نحوه مصرف محلول (آب‌پاشی، تزریق به خاک، چالکود یا پخش سطحی) نیز در انتخاب نوع کود تأثیر دارد.

استفاده از کود شیمیایی در زمین های کشاورزی

نتیجه گیری

به طور کلی یکی از تفاوت های  بارز کود اوره صنعتی و سولفات آمونیوم که کشاورزان نیز از آن آگاهی دارند این است که در مصرف مستمر کود اوره به مرور خاک دچار سفتی شده و سخت می شود  و همچنین منجر به بالا آمدن ریشه گیاهان به سطح خاک می شود و در نتیجه سفت شدن خاک مشکلاتی را برای کشاورز در بر دارد.

لیکن در مصرف سولفات آمونیوم خاک کشاورزی ضمن بهره مندی از یون آمونیاکی و گوگرد موجود در آن و همچنین این کود صد در صد محلول در آب است، علاوه بر رشد و نمو گیاهان باعث پایین آمدن PH خاک های قلیایی می شود و در واقع کاهنده اسیدیته خاک است و متاسفانه اغلب خاک های کشاورزی در کشور ما دارای PH بالایی هستند و از این رو نیاز ضروری برای کاستن PH خاک با روش اصولی می باشد و در نتیجه با کاهش PH باعث می شود جذب بهینه عناصر غذایی و مواد کودی در خاک توسط گیاه می شود.

شایان ذکر است که کود سولفات آمونیوم، کود استراتژیک و مهم و بی بدیل در امر کشاورزی است بطوریکه این کود باعث افزایش محصول و خصوصأ کلزا و دانه های روغنی تا 30 % می شود. بنابراین سولفات آمونیوم با تامین همزمان نیتروژن (N) آمونیاک 21% ، سولفور (S) گوگرد 24% و قابلیت کاهش pH و اصلاح خاک، گزینه مناسبی برای همه خاک ها و همه محصولات است.

بهترین روش برای انتخاب کود سفید ازته، بررسی دقیق نیاز ها و آزمون خاک است و می بایست در میزان مصرف به شرایط آب‌وهوایی و اقلیم هر منطقه و کمبود خاک با آزمون انجام شده  توجه داشت.

شما می توانید برای خرید بهترین کود شیمیایی از نوع کود ازته کشاورزی، با برترین کیفیت و مناسب‌ترین قیمت، به کیمیا پارس شایانکار که یکی از عمده ترین تامین کنندگان کود سولفات آمونیوم و کود اوره گرانول صادراتی می باشد تهیه نمائید.

همچنین می‌توانید برای استفاده از سولفات آمونیوم از نوع کریستال و گرانول و پودری می توانید از نظرات مشاوره ای کارشناسان مجرب و آشنا به کار این شرکت به صورت تلفنی بهرمند شوید.

منابع:

https://www.shimico.com/blog/fa/news/%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA-%D8%B9%D9%84%D9%85%DB%8C/ammonium-sulfate/

https://www.shimico.com/blog/fa/news/%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA-%D8%B9%D9%84%D9%85%DB%8C/urea/